جاوااسکرپت - javascript (زبان برنامه نویسی)
جاوااسکریپت (به انگلیسی: JavaScript) یک زبان برنامه‌نویسی تفسیری، سطح‌بالا، پویا و چندالگویی است که به‌طور گسترده برای توسعهٔ وب استفاده می‌شود. این زبان به‌طور عمده در سمت کاربر (Client-side) در مرورگرها اجرا می‌شود و برای ایجاد صفحات وب تعاملی، اعتبارسنجی فرم‌ها، انیمیشن، و ارتباط با سرور بدون بارگذاری مجدد صفحه کاربرد دارد.
تاریخچه
جاوااسکریپت در سال ۱۹۹۵ توسط برندان آیک در شرکت نت‌اسکیپ طراحی شد و ابتدا با نام LiveScript معرفی گردید، اما به دلایل بازاریابی به JavaScript تغییر نام یافت. با وجود شباهت اسمی، این زبان با جاوا تفاوت‌های اساسی دارد.
ویژگی‌ها
- زبان تفسیری (interpreted) و بدون نیاز به کامپایل
- شی‌گرایی بر اساس نمونه (Prototype-based OOP)
- پشتیبانی از برنامه‌نویسی تابعی (Functional Programming)
- اجرای مستقیم در مرورگرهای وب
- تعامل با عناصر صفحه از طریق DOM
- قابلیت اجرا در سمت سرور با Node.js
کاربردها
- توسعهٔ صفحات وب تعاملی (فرانت‌اند)
- ساخت اپلیکیشن‌های موبایل و دسکتاپ با فریم‌ورک‌هایی مانند React Native و Electron
- توسعهٔ اپلیکیشن‌های سمت سرور با Node.js
- بازی‌های تحت وب
- ارتباط با سرور از طریق AJAX و Fetch API
کتابخانه‌ها و چهارچوب‌ها
جاوااسکریپت دارای اکوسیستم بسیار گسترده‌ای است. برخی از کتابخانه‌ها و فریم‌ورک‌های محبوب عبارتند از:
مزایا
- اجرا در تمام مرورگرهای مدرن
- یادگیری آسان
- تعامل‌پذیری بالا با رابط کاربری
- جامعهٔ بزرگ و منابع آموزشی فراوان
- امکان استفاده در سمت کاربر و سمت سرور
معایب
- وابستگی زیاد به مرورگرها و تفاوت در پیاده‌سازی آن‌ها (تا پیش از استانداردسازی کامل)
- ضعف‌های امنیتی در صورت عدم استفادهٔ صحیح
- پیچیدگی کدها در پروژه‌های بزرگ بدون استفاده از چهارچوب‌ها
استانداردسازی
جاوااسکریپت بر پایهٔ استاندارد ECMAScript توسعه یافته‌است. نسخه‌های مهم این استاندارد عبارتند از:
- ES5 – گسترش استفاده در مرورگرها
- ES6 (یا ES2015) – اضافه شدن کلاس‌ها، Promise، Arrow Function و...
- نسخه‌های جدیدتر مانند ES2016 تا ES2023 شامل ویژگی‌های جدید متعددی هستند
تفاوت با جاوا
با وجود شباهت نام، جاوااسکریپت و جاوا دو زبان کاملاً متفاوت با نحو، اهداف و نحوهٔ اجرا متفاوت هستند. نام JavaScript صرفاً دلایل بازاریابی داشت.